Zona Aşısı

Tanım

Zona (herpes zoster), bazı kraniyal sinir gangliyonları ve arka kök gangliyonlarında latent halde bulunan varisella-zoster virusu (VZV)'nun reaktivasyonuyla gelişen, genellikle tek dermatom alanında radiküler ağrı ve veziküler döküntüyle seyreden bir hastalıktır. Zona, suçiçeği geçirenlerde ve daha az oranda da suçiçeği aşısı olanlarda görülmektedir. 

Zonanın Önemli Komplikasyonları

  • Postherpetik nevralji (PHN) 
  • Bakteriyel süperinfeksiyonlar
  • Oftalmik zoster
  • Bell paralizisi
  • Ramsay-Hunt sendromu
  • İşitme kaybı
  • Motor nöropati
  • Transvers myelit
  • Menenjit
  • Ensefalit
  • VZV vaskülopatisi 


Aşı İçeriği

Canlı zona aşısı (CZA), zayıflatılmış Oka suşundan elde edilmiştir. Bu aşı, suçiçeği aşısıyla aynı kökenden elde edilmekle birlikte, içerdiği antijen miktarı, suçiçeği aşısından 14 kat daha fazladır ve suçiçeği aşısında olmayan virusun diğer bazı parçalarını da içerir. Rekombinan zoster aşısı (RZA), VZV’nin E glikoproteinini ve ASO1 adjuvanı içermektedir. 

% 51.3 Koruyucu

Canlı zona aşısıyla zona geçirme riskinde ve PHN gibi hastalığın önemli komplikasyonlarında azalma görülmektedir. Aşının 60 yaş üstünde zona insidansını %51.3, PHN riskini %66.5 oranında azalttığı gösterilmiştir. Ancak aşının etkinliği yıllar içinde azalmaktadır. Rekombinan zoster aşısının etkinliği ise çok daha yüksek olup, tüm yaş gruplarında etkinlik %97'dir.

1000 Kişide 3-4 Vaka

Yıllık zona insidansı 1000 kişide 3-4 vaka olarak bildirilmiştir. Her yaşta görülebilmekle birlikte, 50 yaş üstünde hastalığın insidansı artmaktadır. Bir kişinin zona geçirme riski 60 yaşına kadar %25 iken, 85 yaşına kadar bu risk %50’ye yükselmektedir. Hastalığın komplikasyonları da yaşla birlikte artmaktadır.


Önerilen Doz

Canlı zona aşısı, 2006 yılında 60 yaş ve üstü, 2011 yılında da immün sistemi sağlam 50 yaş ve üstü popülasyon için Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) tarafından onaylanmıştır. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC)’nin Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi (ACIP) tarafından 2008 yılından itibaren 60 yaş ve üstü kişilere önerilmektedir. Canlı zoster aşısı, tek doz, tercihen üst kola, cilt altına uygulanır. Rekombinan zoster aşısı, Ekim 2017’de FDA tarafından 50 yaş ve üstü immün sistemi sağlam kişilerde onay almıştır. RZA ise 2-6 ay ara ile iki doz olarak kas içine yapılması önerilmektedir .

Yan Etkileri

CZA: Aşı genellikle iyi tolere edilmektedir. En sık bildirilen yan etkiler olarak injeksiyon yerinde eritem, şişkinlik, ağrı ve baş ağrısıdır. Çok nadiren suçiçeği ya da zona benzeri döküntü oluşabilmektedir.


RZA: Aşının bildirilen en sık sistemik yan etkileri miyalji, yorgunluk, baş ağrısı, titreme, ateş ve gastrointestinal semptomlardır. 

Hangi Aşı Tercih Edilmelidir?

ACIP tarafından 50 yaş veya üstündeki kişilerde, 2-6 ay ara ile iki doz RZV, önceki herpes zoster geçirme veya canlı zoster aşısı yapılmasına bakılmaksızın önerilmektedir. Daha önce canlı zoster aşısı yapılmış ise RZV’nin yapılabilmesi için en az iki ay geçmesi gerekmektedir. Eğer kişi 60 yaş ve üstünde ise, 2-6 ay arayla iki doz RZV veya daha önce aşılanmamışsa bir doz canlı zoster aşısı önerilmektedir. RZV, canlı zoster aşısına göre tercih edilmektedir (5). 

CANLI ZONA AŞISI KİMLERE YAPILMAMALIDIR

Gebeler

Gebeler ve FDA’e göre üç ay (CDC ve Avrupa ilaç ajansına göre dört hafta) içinde gebe kalmayı planlayanlara yapılmamalıdır.

Aşırı Duyarlılık Öyküsü Olanlar

Jelatin, neomisin veya diğer aşı komponentlerine karşı anafilaktik reaksiyon öyküsü olanlara aşı uygulanmamalıdır. Eğer neomisin alerjisi kontakt dermatit şeklinde ise, aşının yapılmasına bir engel oluşturmaz.

Bağışıklığı Baskılanmış Hastalar

  • Remisyonda olmayan hematolojik kanserli hastalar 
  • Son üç ay içinde sitotoksik kemoterapi alan hastalar 
  • Hematopoetik kök hücre transplant alıcıları 
  • T-hücre immün yetmezliği olanlar (örneğin CD4 sayısı ≤200 /mm3 veya total lenfosit sayısının <%15)
  • Yüksek doz immün baskılayıcı tedavi alanlar (örneğin, ≥20 mg prednizon/gün ≥2 hafta veya anti–TNF tedavi) 
  • Aşı, hastalara immün baskılanmış tedaviye başlanmadan en az 14 gün (mümkünse bir ay) önce uygulanmış olmalıdır. 

Rekombinan Zoster Aşısı Kimlere Yapılmamalıdır?

  • Aşının herhangi bir bileşenine karşı anafilaksi gibi ciddi alerjik reaksiyon öyküsü olan kişiler
  • Zona geçirmekte olanlar
  • Gebe veya emziren kadınlar: RZA'nın gebe veya emziren kadınlarda güvenli olup olmadığını belirlemek için henüz veri yoktur, böyle durumlarda RZA ile aşılaması ertelenmelidir.
  • Orta veya ağır şiddette akut hastalığı olanlar (38,5 0C üstü ateşi olanlar)

Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

  • Asiklovir, valasiklovir ve famsiklovir alan kişilerde, aşı uygulanmadan en az 24 saat önce bu ilaçlar kesilmeli ve aşı uygulandıktan en az 14 gün sonra kullanılmalıdır. 
  • Akut hastalığı olanlarda, örneğin ateş varlığında, aşılamanın ertelenmesi düşünülmelidir. 
  • Aktif, tedavi edilmeyen tüberkülozlu hastalarda da aşılama ertelenmelidir. 
  • Bu aşı çocuklarda suçiçeği aşısı yerine kullanılmamalıdır.


Rekombinan zoster aşısı için dikkat edilmesi gereken durumlar var mıdır?

  • Olası anafilaktik reaksiyonları yönetmek üzere gözlem ve tıbbi tedavi için hazır olunmalıdır.

Yeni Çalışmalar

Her iki aşıyı birebir karşılaştıran veya immün sistemi baskılanmış popülasyonlarda RZA’nın güvenlik, immünojenite ve etkinliğini araştıran devam eden çalışmalar bulunmaktadır. RZA'nın kısa süreli ve uzun süreli etkinliğini, klinik etkinlik çalışmalara katılanların uzun süreli izlenmesi ile önerilerin tekrar değerlendirilmesi beklenmektedir.


Tüm yeni aşılarda olduğu gibi, immünizasyondan sonraki yan etkiler izlenmeye devam edilmektedir. RZA'nın izlenmesi, aşının yeni adjuvanı ve yüksek reaktojenisitesi ve immünojenitesi nedeniyle özellikle önemlidir.